Илгертен бери бул алп жаныбарлар адамдардын үрөйүн учуруп келген. Илгерки замандарда, деңиз желмогуздарынын бардыгы өтө чоң көлөмдө таң калтырган киттер деп аталышкан. Дүйнөнүн түзүлүшү жөнүндө байыркы уламыштарда киттерге негизги роль берилген.
Киттер - Жердин тиреги
Байыркы славяндар чексиз суу бетинин арасында калкып жүргөн биздин Жер жалпак формага ээ деп айтышкан. Уламышка ылайык, аны үч ири кит кармайт, дагы отуз кичинекей бир тууган аларга оор жүгүн көтөрүүгө жардам берет.
Башка версияларга ылайык, Жерди башында жети кит колдоп турган, бирок убакыттын өтүшү менен, адамдар жасаган күнөө иштерден улам алардын жүгү оор болуп калган. Төрт кит оор салмакты көтөрө албай, түпсүз туңгуюкка сүзүп кетти. Калган үч жаныбар канчалык аракет кылышпасын, жердин көпчүлүк бөлүгүн суу каптоонун алдын алышкан жок. Дал ушул Дүйнөлүк Библиялык Топон суусу пайда болгон. Дагы бир версия боюнча, башында төрт гана кит болгон. Алардын бири өлгөндөн кийин, жердин дээрлик бардыгы суу алдында калган. Калган киттер өлсө, дүйнөнүн акыры келет деп ишенишет.
Түндүк кеңдиктер жөнүндө уламыштар
Исландиялыктар жана норвегиялыктар сыяктуу түндүктөгү элдер киттерге суктанышкан. Орто кылымдагы Норвегияда "Падышалык күзгү" деген аталышта кичинекей буклет басылып чыккан, анда бардык киттер жакшылык менен жамандыкка бөлүнгөн. Боорукер жана тынчтыкты сүйгөн киттер ар дайым бороондун же кеменин кыйрашынын оор учурларында келип, сууга чөгүп бара жаткан экипажды куткарат, ал эми жаман киттер атайылап кемелерди чөктүрүп, адамдарды жеп-жутат. Исландия эпосунун каармандарына айланган каардуу киттер, мисалы, нарвал, кит-ат, кызыл кит жана кит-чочко бар. Бардык жаман киттер сөзсүз түрдө агрессивдүү жана ач көз болушкан. Алар өмүр бою жоголгон кемелерди издеп океандарда болушкан. Жаман кит өзүнүн жемин көргөндө, күтүлбөгөн жерден деңиздин тереңинен секирип, жогору жактан кемеге кулап түшүп, ошол замат аны майда бөлүктөргө бөлүп жиберди.
Көбүнчө деңизчилер ири киттерди океандагы аралдар деп эсептешкен. Уламыштардын бирине ылайык, Ирландиялык Бенедиктин кечили Убадаланган жерди издөөгө ашыгат. Атлантика океаны аркылуу сүзүп бараткан кеме менен сүзүп баратып, капыстан сол жакта, чындыгында, тынч уктап жаткан киттин аркасы болгон табышмактуу аралды байкады. Монах жана анын экипажы кургак жерге конушту. Кудайга ыраазычылык тилеп, бир аз эс алган соң, алар кемеге кайтып, сапарын улантышты. Бирок эң кызыгы, уктап жаткан ките чакырылбаган коноктордун өз аркасында жүргөнүн да сезген жок.
Исламда бул жаныбар мусулмандардын бейишинде жашайт, христиандарда кит шайтандын өзү кабарчысы деп эсептелет.
